Tι είναι τελικά ο αυτισμός?

Από την Ιωάννα Φαντζίκη, Συμβουλευτική Ψυχολόγος Msc Ψυχοθεραπεύτρια

Πολύ συχνά, ως ειδικοί ερχόμαστε σε επαφή με γονείς οι όποιοι συχνά προβληματίζονται από συμπεριφορές των παιδιών τους τις οποίες αδυνατούν να εξηγήσουν. Με αγωνία λοιπόν και έχοντας συνήθως λάβει ελλιπή και συγκεχυμένη πληροφόρηση, μας ρωτούν για τον αυτισμό και τα χαρακτηριστικά του.

Τελικά τι είναι ο αυτισμός και ποια συμπτώματα τον συνοδεύουν? Σε ποια ηλικία μπορεί να γίνει έγκυρη και ασφαλής διάγνωση? Υπάρχει θεραπεία?

Ο αυτισμός αποτελεί μέρος μιας ομάδας διαταραχών που ονομάζεται Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ) ή Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή (ΔΑΔ). Πρόκειται για μια σοβαρή νευροψυχολογική διαταραχή, που εμφανίζεται από την γέννηση του παιδιού και το συνοδεύει σε ολόκληρη την ζωή του. Επηρεάζει πολλούς και διαφορετικούς τομείς της ανάπτυξης του παιδιού και γι αυτό τον λόγο ονομάζεται διάχυτη. Συγκεκριμένα, επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο το παιδί, προσλαμβάνει και επεξεργάζεται τις πληροφορίες που δέχεται από το περιβάλλον του, τον τρόπο δηλαδή με τον οποίο βλέπει, ακούει και αισθάνεσαι τον κόσμο γύρω του… Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, τα παιδιά με αυτισμό παρουσιάζουν σημαντικά ελλείμματα  και αρκετές ιδιομορφίες στον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούν, αλληλεπιδρούν σε κοινωνικές καταστάσεις και συμπεριφέρονται.

Με ποιο τρόπο όμως εκδηλώνονται οι παραπάνω δυσκολίες? Πότε γίνονται εμφανή τα πρώτα σημάδια?

Σε επίπεδο επικοινωνίας και κοινωνικής αλληλεπίδρασης, τα παιδιά με αυτισμό, συχνά από τα 2 πρώτα έτη της ζωής τους ενδέχεται να μην αναπτύσσουν βλεμματική επαφή με την μητέρα ή άλλους φροντιστές, να μην χαμογελούν σε κοινωνικά ερεθίσματα, να μην ανταποκρίνονται στο άκουσμα του ονόματος τους είτε στην γνώριμη φωνή της μητέρας.

Επίσης, ενδέχεται να προβάλλουν αντίσταση στο κράτημα ή την αγκαλιά από τους γονείς τους. Σε επίπεδο γλωσσικό, παρουσιάζουν εξαιρετικά καθυστερημένο και περιορισμένο λόγο, έντονη ηχολαλία (επανάληψη λέξεων ή φράσεων) και πολύ συχνά δεν αναπτύσσουν καθόλου λόγο.

Σε επίπεδο συμπεριφοράς, συχνά εμφανίζουν επαναλαμβανόμενες στερεοτυπικές συμπεριφορές, οι οποίες περιλαμβάνουν πετάρισμα των χεριών, λίκνισμα/περιστροφή του κορμού, έντονη ενασχόληση με περιστρεφόμενα αντικείμενα ή συγκεκριμένα μέρη παιχνιδιών, ευθυγράμμιση παιχνιδιών. Ενίοτε εμφανίζουν την τάση να τρώνε μη βρώσιμα αντικείμενα όπως είναι λχ. Ξύλινα κομμάτια πάζλ, ρούχα, στρώματα ή κουρτίνες.

Λόγο της αδυναμίας να επικοινωνήσουν τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους και να γίνουν κατανοητοί από το περιβάλλον τους, τα παιδιά με αυτισμό έχουν συχνά βίαια ξεσπάσματα, όντας  επιθετικά είτε προς τρίτους, είτε εκδηλώνοντας αυτοτραυματικές συμπεριφορές που ενδέχεται να περιλαμβάνουν χτύπημα του κεφαλιού στον τοίχο, δάγκωμα του χεριού, σκίσιμο του δέρματος κτλπ.

Ποια είναι τα αίτια του αυτισμού? Υπάρχει θεραπεία?

Σήμερα 1 στα 150 παιδιά διαγιγνώσκονται με κάποιου είδους διαταραχή του αυτιστικού φάσματος, με τα αγόρια να έχουν τέσσερις φορές περισσότερες πιθανότητες εμφάνισης σε σύγκριση με τα κορίτσια.

Τα αίτια μιας τόσο πολυσύνθετης διαταραχής δεν έχουν  γίνει ακόμη γνωστά, ωστόσο κυρίως γενετικοί καθώς και περιβαλλοντικοί παράγοντες φέρονται να ευθύνονται για την ανάπτυξη της.

Δυστυχώς, δεν έχει βρεθεί μέχρι σήμερα κάποια απολύτως επιτυχημένη θεραπευτική παρέμβαση ή αγωγή. Ωστόσο, αξίζει να αναφέρουμε ότι  η πρώιμη παρέμβαση που λαμβάνει χώρα έως τα 3 έτη βελτιώνει σημαντικά την ανάπτυξη και μετέπειτα πορεία του παιδιού. Παράλληλα, η συμβουλευτική υποστήριξη και παρέμβαση από μια οργανωμένη ομάδα ειδικών (λογοθεραπευτές, ψυχολόγους, εργοθεραπευτές,) κρίνεται απαραίτητη για το παιδί και τους οικείους του καθ όλη την διάρκεια της ανάπτυξης του.